آزادی دے سنگل

شاہ کوٹ دے نیڑے اک ہسدا وسدا  پنڈ پرجیاں کلاں – بانو نے زندگی دیاں ۱۷ بہاراں اسے پنڈ چ دیکھیاں سی – اک دن بانو اندر بیتھی کروشیا سکھ رہی سی کہ اوہدی نظر لمبڑاں دی مائی بھاگو تے پئی- بھا گو باہر بیتھی بی بی نال خریا کیہ ہولی ہولی گل٘اں کر رہی سی

 

بانو دے دماغ چ کئی کچھ گھم گیا – او اک وار کھوہ تے پانی بھرن گئی تے دور گلی دی نکڑ تے لمبڑاں دا شونکی کھڑا دیکھیا سی – ایداں ای اک وار اوہنے مربے جاندی نیں  وی راہ چ شونکی نوں دیکھیا – ایداں ای اٹھ دس بار اوہدا ساہمنا شونکی نال ہویا – اوہنوں لگدا سی کہ شایت ایہہ بس اتفاق آ – ہر اج شونقی دی دادی نوں گھر چ دیکھ اوہدا دل کاہلا پہ ریہا سی رب خیر کرے -

بانو نے کن لا کے سنن دی کاشش کیتی تے اوہدا شک سچ ثاپت ہویا – مائی بھاگو  بانو دا ہتھ منگن آئی سی اپنے پوتے شونقی واسطے – بانو نوں شونقی نوں سیان تاں سکدی  پر نامحرم کر کے اوہنے کدی وی اوہنوں اکھ بھر کے نہیں دیکھیا سی – پر اینا اوہنوں پک سی کہ شونقی لما چوڑا تے سنھکا گھبرو سی – خیر بانو دی ماں نے تھوڑا ٹائم منگیا تے سب دی صلاح لے کے رشتہ پکا کر دتا

کیونکہ بانو دا میکا منڈ ہی اوہدا سوہرا پنڈ بن گیا سی ایس لئی بانو لئی ضروری سی کہ اوہ ہن ویاہ تیکر گھر چو باہر نہ نکلے – یعنی ہن ویاہ تیکر بانو تے شونقی دا آہمنا ساہمنا نہیں ہندا سی – بانو نوں جنا کا خاکہ یاد سی اوہدے وچ رنگ بھرن لگ پئی – ہن اوہدے خیلاں وچ شونقی دا راج ہو گیا سی – اک سفنا بانو نوں اکثر آوندا سی – بانو شگننا والا سوٹ پا کے منجھی تے بیٹھی ہندی ، شونقی گھوڑے تے گھر وچ داخل ہندا – بانو گھنڈ کڈ لیندی آ – شونْی گھوڑے توں اتر کے ہولی ہولی کول آوندا – بانو دے دل دھڑکن اسمان تے پہنچح جاندی – شونقی کول آ کے گھنڈ نوں پرے کردن لگدا تے نال ای بانو دی اکھ کھل حاندی –

دن بہت سوہنے گزر رہے سی – خیر گھر وچ اک  ناننکے دادکے دا اکٹھ بلایا گیا  تے بانو دے ویاہ دی  گنڈھ کھولی گئی – چڑھدے سیال بھادوں دی پندرہ متھی گئی تے نائی ہتھ گنڈھ سارے رشتے داراں نوں گھلا دتی گئی

بانو دی ماں نے بانو نوں کیہا دھیے ہن بس لک بن لے تے داج دی تیاری کریے – بانو تے بابو دی ماں روز اپنے اپنے چرخے ڈاہ لیندیاں تے سارا دن پونیاں وٹدیاں، کتدیاں تے اٹیردیاں لنگھ جاندا – دن ایداں لنگھدے جا رہے سی جداں ہوا اڑدے جا رہے ہون – اک بانو دا باپ تھوڑا پریشان جیہا گھر نوں آیا تے کہن لگا – سنیا گورا ہندوستان چھڈ کے جاریہا تے ہن ہندوستان آزاد ہو جاو گا – بانو دی ماں کیہندی ایہدے چ پریشانی والی کیہہ گل ہوئی – اگیوں بانو دے ابا جی بولے  - پریشانی ایہہ آ کہ گورا جان توں پہلاں ہندوستان نو دوہاں حصیاں چ ونڈ کے جاو گا – ایہہ نہیں ہن پتہ کہ اپنا پنڈ پاکستان چ آو جاں انڈیا چ –

دن لنگھدے گئے تے ساون دا مھینہ چڑھ پیا – پ آسیوں پاسیوں ماڑیاں خبراں آن لگ پئیاں – مسللمان تے ہندو سکھ آپس جیہڑے صدیاں توں سکھی سانتی رہ رہے اک دوجے لئی اوپرے اوپرے جیہے ہو گئے – کتیوں خبر آوندی کہ مسلماناں نے ہندوواں سکھاں تے حملہ کر دتا کتے خبر آوندی کہ سکھاں نے مسلماناں دے قافلے نوں لٹ لیا – پرجیاں پنڈ والے پریشانی سی کہ پاکستان جائے نہ جائیے کیونکہ انہاں نوں ہلے پک نہیں سی ہویا کہ انہاں دا پنڈ پاکستان دا حصہ بنے گا جاں نہیں – ساون دا مہینہ ایداں ای لنگھدا گیا تے بانو دے گھر والیاں نے اپنے ولوں ویاہ دیاں دی تیاری چ کوئی کسر نہیں چھڈی – لاڈلی دھی دے داج وچ کوئی کمی نہ رہوے – بانو دا باپ ایہہ گل لگ بھگ روز ہی بانو دی ماں نوں کہہ دیندا سی بھادوں چڑھ گئی –بانو دے ویاہ دے دن وی آ گئے نانکے تاں ہفتہ پہلے ای آ گئے سی – باقی میل وی آ گیا – ویاہ والے گھر دیاں رونقاں بچیاں دا کھورو کھپہ تے چہل پہل – بانو دیاں سہلییاں بانو نوں چھیڑ ریہیاں – سویر نوں بارات آونی سی -

نالدے پنڈاں چوں بھیڑیاں بھیڑیاں خبراں آ رہیاں سی – چور لٹیرے پنڈاں تے حملے کردے ، سامان لٹدے تے عورتاں نوں چک کے لے جاندے – رات دے پچھلے پہلر پرجیاں پنڈ تے وی حملہ ہو گیا – جیہدا جدھر نوں مونہہ ہویا اودھر نو ں دوڑ پیا – پورے پنڈ وچ ہلا للا مچ گئی -  جیہدا جدھر نوں مونہہ ہویا اودھر نوں بھج دوڑیا – اچانک نالدے گھر چوں بچیاں تے عورتاں دیاں چیکاں دیاں واجاں آئیاں – بانو دے گھر دے سارے مرد کہاڑیاں سوٹے لے اودھر نوں بھج پئے – اینے چ گھوڑیاں تے سوار دو بندیاں بانو کی حویلی چ آئے – بانو دی ماں نے نال ای چیکاں مارنیاں شروع کیتیاں – ساون دا مہینہ سی – سارے جنے باہر ویہڑے چی سوندے سی – بانو اچی دنی بی بی کہہ کے اپنی ماں نل چمڑ گئی – جداں کاں بچے دے منہ چو جھپٹا مار کے برکی کھو کے لے جاندا ایداں ای انہاں نے ماں کولوں بانو نوں کھویا تے اکھ جھپکدے نال ای غائب ہو گئے – گھر دے سارے مرد گوانڈھ گئے ہوئے سی  -تے اوتھے دو بدو لڑائی ہو رہی سی – اینے چ فائرنگ دی واج آئی – پنڈ دا اک بندہ محمد علی ریٹائرڈ فوجی سی تے اوہدے کول رائفل ہندی سی – فائرنگ سی واج سن کے کے حملہ آور فرار ہو گئے – سب نے سکھ دا ساہ لیا پر جدوں بانو دا باپ تے باقی مرد واپس اپنے گھر آئے تے بانو گھر نہیں سی – بانو دی ماں بے ہوش سی تے گھر چ قیامت دا منظر سی – گھر دیاں عورتاں کیرنے تے بین پا رہیاں سی  - بانو ------------------- بانو ------------- نی ماڑیاں لیکھاں والیے---------------------

پورے پنڈ سہم گیا – ساریاں خانداناں نے فیصلہ کیتا کہ ہن ایتھے رہنا نہیں بندا – تے اوسے دین سارا پنڈ پاکستان نوں ہجرت کرگیا– سوائے بانو دے پیو دے جیہڑا بانو توں بنا ایہہ پنڈ نہیں چھڈ سکدا سی – ساریاں نے اونوں سمجھایا کہ اک بانو پچھے تےباقی دو دھیاں وی دا تے لا ریہاں  انہاں نوں تاں بچا لا – خیر پنڈ دے لمبڑدار بانو دے پے نوں منا منو کے نال لَے گیا – اوکھے سوکھے – رڑھدے کڑھدے – پنڈ والے جالندھر پہنچ گئے تے اوتھے لگے کیمپ چ جا بیٹھے – برے حال بونکے دیہاڑے – بھکھے تھیہائے – قافلیاں نال مل کے کجھ پاکستان پہنچ گئے تے کجھ راہ چ ای مر کھپ گئے –

بانو دا پورا پروار پاکستان پہنچ گیاسی – تے پرجیاں پنڈ دے بہت لوک لائل پور دے نیڑے اک پنڈ وچ جا بسے – اوتھے انہاں نوں ہندوواں تے سکھاں تے خالی گھر لبھ گئے جیہڑے بیچاوے انہاں وانگوں ہی بے وس تے خالی ہتھ اپنا سب کجھ لٹا کے بھارت ول ہجرت کر گئے سی

بانو دی ماں تے پے جیندے جی مر گئے – ایداں جداں لاشاں نوں پیر لگے ہون – نہ کھان دی فکر نہ نہ نہاون دھون دی – بھتیرے لوک حوصلہ دین ہر موئیاں تے صبر آ جاندا گوچیاں دی بھال نہیں مکدی – ہر آوندے جاندے توں بانو دے بارے پچھدے جد بے وس ہو جاندے تے رب کولوں موت منگدے – ربا بانو دی دس پا دے جاں سانوں چک لا – سارا دن سڑکاں ول جھوردے رہندے – خورے کیہڑے ویلے کوئی بندہ ٹکرے تے سانوں بانو دی دس پا دوے

 

دوجے پاسے بانو نوں چکن والے جیتا تے لکھا آپس چ لڑ پئے – لکھے نے بانو نوں اپنی گھوڑی تے بٹھایا سی تے اپنے مربے لے گیا سی – بانو سارے رستے رب دے واسطے دندی – لکھے دے پیر پھڑدی روندی کرلاوندی رہی – خیرے لکھا ہاتھی وانگ مستیا کتھے کجھ سندا سی – اوہنے اپنے مربے والے ڈیرے جا کے کوٹھری چ بانو نوں قید کیتا تے باھر موٹا جندا لا دتا – جیتا حیران کہ آہ کی کیتا – ہر شے دا ادھ ادھ من کے آپاں ترے سی – لکھا کیہندا ٹھیک آ پاو- ہلے اک دو دن ٹل جا – حالات بڑے خراب آ – کتے پٹھی نہ پے جوے – جیتے نوں غصہ آ گیا – مینوں پتہ تیرے جالاتاں دا – توں مینوں چابی دے – او کہندا میں نہیں دینی – جیتا لکھے دے ہتھیں پہ گیا – لکھا کبڈی دا کھلاڑی سی تے منیا تنیا جاپھی سی – جیتے نوں پتہ لگ گیا ایہہ کم اودے توں بھارا آ – او گالاں کڈھدا ہویا اپنے گھوڑے تے بیتھا تے جاندے ہوئے کہہ گیا – دیکھ لئی تیری اوقات لکھیا رن پچھے یاری چھڈ گیاں – تیری یاری سی کہ چھولیاں دا ڈڈ – جا اوئے بے غیرتیا بہت ہی ہولا نکلیاں

 

 

جیتے دے جان پچھوں لکھے نے بوہا کھولیا تے اندر وڑ کے اندروں کنڈی لا لئی

اندر اک گٹھ چ کنگڑی بیٹھی اک الھڑ جئی عمر دی مٹیار جیہدے دوہاں ہتھاں تے شگناں دی مہندی تے مکھ تے بٹنا ملیا ہویا سی – دونویں ہتھ جوڑ کے اللہ نبی دے واسطے دندی لکھے دے پیراں چ آ پئی – تینیوں رب دا واسطہ ، تیری ماں دا واسطہ، تیری نکی بھین دا واسطہ، مینوں عزت بخش دے جاں مینوں زہر دے دے – فیر کڑی دے ذہن چ کجھ آیا او پاگلاں وانگ اٹھی تے کوٹھری چوں کجھ لبھن لگ پئی – لکھے نوں کھرکی کہ خود کشی کرن لئی چاقو چھری یا داتی لبھ رہی آ – لکھے نہ کجھ سن ریہا سی نہ دیکھ رہیا سی، اوہنے بانو نوں دوہاں ہتھاں نال زور نال منجھی ول کھچیا – بانو وی کہندی کہوندی ددھ مکھناں دی پلی سی پر مرد اگے عورت دا زور کنا ک چل سکدا – منجھی تے سٹ کے لکھے نے اوہنوں گھٹ کے اپنے نال لا لیا – لکھے دی جکڑ وچ آ بانو مچھی تڑف رہی سی پر بے وس ہئی پئی سی – لکھے نے وی پورا ٹل لا لیا ، بانو نے وی پورا زور لائی رکھیا –

جد لکھے نوں لگیا کہ سدھی ہتھاں گھے نہیں نکلو گا، اوہنے کس کے چنڈ ماری – چٹا ددھ ورگا گلھ تھپڑ توں لالٹماٹر ہوگیا – پتہ  نہیں اددوں یک دم لکھے نوں کیہہ ہویا – اوہنوں ترس جیہا آ گیا ۰ خورے اوہنوں اپنی نکی بھین کلونتو یاد آ گئی جیہدے نکے ہندے اوہنے تھپڑ ماریا سی تے اوہدا گل وی لال سوا ہو گیا سی – تے فیر باپو نے لکھے دے دس منٹ کن پھڑائی رکھے سی - 

تھپڑ کھان توں بانو ادھ موئی جئی ہو گئی – لکھا اوہدے نال لگا ریہا – پر اوہنوں لگیا کہ او لاش نوں نوچ ریہا کسے جیندے جاگدے انسان نوں نہیں-  پربانو ہلے وی تن ننگا نہیں سی ہون دین ڈئی – لکھے نے کپڑے لاون دا خیال چھڈیا  بانو نوں اپنے تھلے پایا تے اتے چڑھ کے اکھاں بند کر خورے کیہہ کرن لگ پہا- نہ بانو نو سمجھ آرہی سی نہ لکھے نوں – سچی گل تاں ایہہ سی کہ دونوں ہلے تیکر کنوارے سی – تھڑی دیر یک دم ای بانو حیران ہو گئی کہ لکھے دا سارا جوش اتر گیا تے منجھی دی پواندی سکون نال بہہ گیا –

بانو نوں سمجھ نہیں آئی کہ ایہنوں کیہہ ہویا – اک منٹ ہہلاں تاں ایہنے زمین آسمان اک کیتے ہوئے سی – لکھے دے چہرے تے پچھتاوہ جیہا نظر ا ریہا سی – لکھآ سوچ ریہا سی کہ ایہہ کیہ بلا میں گل پا لئی – ایہنوں چھڈ دیواں – او یک دم اٹھیا تے باہر نکلیا – جاندا ہویا اندرو داتی باہر لَے گیا تا کہ بانو کتے خود کشی نہ کر لوے – باہر جا کے کوٹھری نوں جندا لایا تے کماد دے کھیت دے کول کھالے دی وٹ تے بہہ گیا – اوہدا دل کیتا کہ ایہنوں جان دیاں – فیر اوہنوں لگا کہ اینی سوہنی نار آ – اینوں کون چھڈو – اوہنوں اے وی پتہ سی چھڈن دا خیال اوہنوں بس ہن ہی آ ریہا – تھوڑی دیر بعد جد حقہ دوبارہ مچیا تے او پچھتاو گا –

لکھا گھر چوں سب توں وڈا سی تے اوہدا باپو پچھلے سال پورا ہو گیا سی – پنج کل٘ے زمین ورثت چ ملی سی جیہدے تے لکھے دا راج – تائے چاچے وی ہے نہیں سی – ایس لئی لکھے نوں کوئی پرواہ نہیں س کہ جو مرضی کردا پھرے – لکے نے گھوڑے نوں اڈی ماری تے گھر پہنچ گیا – گھر گیا تے ماں کہندی وے کتھے سی –

لکھا:

ماں میں سرگی ویلے مربے گیا اوتھے کجھ کم سی – توں لسی دے کالھی نال – نالے روٹیاں بنھ دے – میں روٹی مربے جا کے کھائی آ اوتھے میرا اک یار آ یا ہویا –

ماں: یار نوں گھرے لَے آوندا پت اوہنوں مربے کیوں چھڈ آیاں

لکھا: ماں توں بہتے سوال نہ کریا کر : چھیتی چھیتی روٹی دے

ماں : منہ چ بولدی آ – ماں پے دھی پتا پے گھوڑا بہتا نہیں تے تھوڑا – آپ تاں پورا ہو گیا ایہہ سنتاف میرے گل پا گیا – پے وانگوں جدوں بولدا پٹھا ای بولدا

ماں نے لکھے نوں لسی پلائی تے دواں جنیاں دی روٹی ڈبے چ بنھ کے دے دتی – مربے اپڑ کے لکھے نے کوٹھڑی دا بوہا کھولیا تے اندر بانو رو اچی اچی رو رہی سی – لکھا اوہدے کول ہوکے اوہدا ہتھ پھڑن لگا تے بانو نے غصے نال ہتھ جھٹک دتا –

لکھا: دیکھ بیبا تیرا ناں جو وی آ – سچی گلا ایہہ آ کہ تیرے پنڈ دے سارے لوک اجڑ جے پاکستان چلے گئے – تیرا اپنا خاندان وی – ہن میں تینوں چھڈاں وی تاں توں اوتھے نہیں پہنچ سکدی – دوجی گل ہن میں تینوں چھڈنا وی نہیں – تو میرے دل نوں لگ گئی آں –

بانو دے چہرے تے غصہ ، نفرت، تے دکھ سارا کجھ رلیا ہویا سی – میں مر جاں گی تے تینوں اپنے نیڑے نہیں آن دیاں گیا – اج میری ڈولی جانی سی – ہائے او ربا کڈا ا ظالم آں توں – توں اج میتھوں سب کجھ کھو لیا – بی بی ------------------------------------------------------------- بانو دی روندی دیاں چیکاں دور دور تیکر جا ریہاں سی –

لکھا کیہندا چل ڈھڈ نال کاہدا ویر ، آ لَے روٹی کھا – بانونے زور نال ہتھ ماریا تے روٹی والا ڈبہ دور جا پیا

لکھا باہر آ گیا جندا لا لے سوچن لگا

"ایس اتھری گھوڑی نوں کاٹھی پائونی بہت ای اوکھی لگدی آ- جے کتے ایہنوں میں ایتھے رکھیا تے گل باھر نکل جانی آ - "  

خیر او سارا دن کھوٹھڑی دے آلے دوالے پھردا ریہا تے کسے نوں وی کھوٹھری دے کول نہیں جان دتا –

کھوٹھری تے چارے پاسے ہواداری لئی مورے سی

او تھوڑی تھوڑی دیر بعد دیکھدا رہندا سی کہ کڑی اندر کیہہ کر رہی آ – سچ سیانے کہندے آ نیند سولی تے وی آ جاندی آ – ساری رات دی انیندی کڑدی لوڈے ویلے تھوڑی دیر سوں گئی

رات نوں اوہدا خیال سی کہ اونوں پنڈ اپنی حویلی لے جو گا – پر ہن اوہنوں ستیاں دیکھ گے  تھوڑی تسلی ہوئی – اوس توں بعد اوہنے دیکھیا کہ بانو نے سکھی چپہ کو روٹی وی کھادی تے پانی دے دو گھٹ وی بھرے-

اوہنوں لگیا کہ ہن شایت گل بن جائے – ہن فیر اندر گیا تے اوہدے موہڈے تے ہتھ رکھے

پر کڑی نے فیر اچی دنی چیک ماری – میں جان دے دوں پر تیے جیہے نوں اپنے کول نہ آون دوں

دن لنگھدے گئے

بانو نوں لگیا کہ ہن ایہی اوہدی زندگی آ – اوہنے ہولی ہولی ایس قید چ دل لا لیہا

 

اک دن بیٹھے بیٹھے لکھے نوں اپنا آپ بہت نکا لگن لگیا – اوہنوں لگیا کہ او مرد نہیں نا مرد ہے – سچ گل تاں ایہہ ہے کہ اوہدی فرسٹریشن ودھدی جا رہی سی – اوہنے غصے نال بوہا کھولیا تے اندر وڑ کے کہندا، میں تینوں روٹیاں پاڑن واسطے نہیں رکھیا – جے اج چیکاں ماریاںں تے پاڑھ کے رکھ دوں سالی نوں – تے جاندے نیں اینی زور بانو دی پڑپڑی تے مکا ماریا کہ بانو بے سدھ جیہی ہو گئی – فیر اوہنے او ساری درندگی کیتی جیہڑے لئ اوہنے اینے دن اینے پاپڑ بیلے سی – فیر اوہدی روٹین بن گئی ۰ جدن اوہدا دل کرنا – اوہنے اندر وڑنا پہلے اوہنوں کٹنا تا کہ ڈر سہم کے چپ ک جوے تیر فیر اوہنے اپنی اگ ٹھنڈی کرنی – اوہنوں ایہہ بڑا ودھیا حل لبھ گیا سی – جدن کتے بے چینی ودھدی –غصہ اوندا جاں فرستریشن ودھدی  - بانو تے لاہ آوہندا –

دو مہینے ایداں ای لنگھ گئے کہ خبر پنڈ پہنچ گئی –پنڈ دے مبڑدار دے پریا بلائی تے فیصلہ کیتا کہ کیونکہ ساڈیاں کڑیاں نال وی پاکستانیاں نے چنگا نہیں کیتا ایس لئی حقی گل ایہہی ہے کہ ایہدا فیصلہ لکھے تے چھڈیا جاوے – رکھنا ہووے تے رکھ لوے، دفعہ کرنا چاہوے تے دفعہ کرد دیوے – لکھے نوں پتہ سی کہ اوہنے ازاد کیتا تے کسے ہور نے پھڑ لینی آ – نالے لکھے اتھری جوانی دا چنگا علاج سی – جد کتے جوانی تنگ کردی – او گھوڑے تے اڈی ماردا تے جوانی نوں نتھ پا کے واپس گھر

 

اک دن لکھے نے دیکھیا کہ بانو نے الٹی کرن ڈئی سی – اوہنے ہتھ لاہ دیکھیا تاپ توپ تاں نہیں سی – اوہنے پچھیا کہ ڈھڈ دکھدا – بانو نے ناں چ سر ہلا دتا – بانو کدی وی کوئی گل نہیں سی کردی بس ہاں جاں ناں چ سر ہلا دندی سی –

لکھے نے ایہہ گل اپنے اک یار نال کیتی اوہنے کیہا مبارکاں توں پیو بنن والا-

لکھے نے تاں ایہہ سوچیا ای نہیں سی –

ہن کیہہ کریے ؟؟؟؟؟

لکھے نے ایہہ گل اپنی ماں نوں دسنی سی بئ ہن کیہہ کریے

پر ماں نوں کدا دسے

خیر اوہنےجتو جھیری نوں دے راہیں ماں تیکر خبر پنچا دتی

جتو جھیری نے گل سندیاں ای لکھے دی ماں سوچ وچ ہے گئی

 

لوڈے ویلے جدوں لکھا گھر آیا تے اوہدی ماں اوہنوں چلیانی چ لے گئی تے کہن لگی

وے پتندرا، اوہ جو وی آ – جنہاں دی وی آ اوہدی ککھ وچ تاں ہن اپنا خون پل ریہا

اوہنوں گھر لے آ

لکھا:

ماں میریاں کیہڑا اوہدے نال لاواں ہوئیا

ماں:

کوئی گل نہیں سب ہو جو گا

لکھا گیا تے رات دے ہنیرے چ اوہنوں گھوڑی تے اپنے اگے بٹھا کے گھر لے آیا

گھر لیا کے او ہلے گھوڑی بنھ ریہا سی تے دیکھیا کہ بانو ویہڑے چ ہے نہیں –

لکھے نے اچی اچی واجاں ماریاں – لکھے دی پچھیدی وے پتندرا کیہہ ہویا کداں سنگھ پڑایا ہویا

ماں اوہ کڑی کتھے گئی میں ہنے لے کے آیا سی

ماں کہندی – او بھج گئی ہنی آ – چل بھج اوہدے پچھے – میرا پوتا لے کے بھج گئِ تیری زنانی

لکھے گھوڑا لے کے اوہدے چھے بھجیا – ہلے او پنڈ توں باہر ہی نکلی سی – بالاں توں پھڑ کے واپس لے ایا –

ساہ پی جو تیری کتی دے جے مڑ کے سردن توں باھر پیر رکھیا –

تیری ڈھڈ چ ہن میرا پت آ – اوہنوں لے توں کتے جا نہیں سکدی –

ایہہ سن کے بانو نو پتہ نہیں کیہہ ہویا – اوہ وی سوچدی سی ایس وار ماہواری پتہ نہیں کیوں نہیں آئی –

اوہنوں اپنے آپ تے غصہ آ ریہا سی – کہ او انہاں ظالماں دا ناسور اپنی ککھ چ پال رہی سی  - اوہدا دل کرے کہ کوٹھے توں جا کے چھال مار دوے – آپ وی مر جوے تے انہاں دا گندا خون وی نال ای مار دووے –

جد گھر پہنچے تے لکھے دی ماں سنگل لے کے بیٹھی سی – ایہنوں سنگل پا کے رکھ جدوں تیکر گل سرے نہیں لگدی

نالے میں گرردوارےجا لے لاواں دی ول گل کردی آں

“کڑے ناں کیہ آ تیرا –“

بانو چپ رہی – بانو کدی وی اپنا ناں نہیں سی دسنا چاوہندی – تاں جے کسے نوں پتہ نہ لگے کہ او کنہاں دی دھی آ تے کیہڑے پنڈ توں آ

لکھے دی ماں بہتیرا جھڑکیا پر اوہنے ناں نہیں دسیا

"چل کوئی نہ لکھے آپاں ایہدا ناں رکھ لیندے آں"

بانو دا ناں گرمیت کور رکھ دتا گیا

اگلے دن لکھا تے گرمیت کور نال دو چار آلے دوالے دے لوک مل کے گرواراے گئے تے لاواں پڑھائیاں گئیاں – گھروں جان توں پہلاں لکھے نے چنگا زور نال جھڑکیا سی بانو نو تے کیہا سی جے ہن بھجن دی کوشش کیتی تے ساہ پی جوں سالی دے – فیر وی جاندے آوندے لکھے نے ااوہدا ہتھ گھٹ کے پھڑی رکھیا –

کتے دا چل ریہا سی – مومسم کچھ ٹھنڈا ہو گیا سی – رات نوں سنگل کھول کے لکھا اوہنوں اندرلے جاندا تے سویرے سویرے اندروں باھر کڈھ دندا – نہاون دھون واسطے جد او واش روم جاندی تے اک جنا باھر پہرا دندا

اک مھینہ ایداں ہی لنگھیا – ہن آرام نال ہی پتہ لگدا سی کہ لکھے دے گھر خوشی آون والی آ – اک دن بانو نے لکھے دی ماں نوں کیہا – ہن میرے لوہے دے سنگل کھول دیو – تے ڈھڈ ول اشارہ کر کے کہندی ہن مینوں خون دے سنگل پَے گئے آ

لکھے دی ماں اک عورت سی – او اوہدی گل نوں سمجھ گئِی – اوہنے سنگل کھول دتا – بانو نے اپنی سس نوں گھٹ کے جپھی پائی تے کوکاں مار کے روئِی –

"میرے پچھلے تاں ہمیش لئِ گئے – میرے اگلے تاں اپنے سانجھے آ – میں ہن کتھے جاناں بھج کے "

لکھے دی ماں:

دھیے میں وی جمیاں آں دھیاں – دوہیں اپنے گھر وسدیاں پر میں دھیاں دے دکھ سمجھدی آں -

سس نوںہہ نے فیر اک دوجے نوں جپھی پالئِی تے نفرتاں دی مٹی چو نویں رشتیاں دے سوئے پھٹ پئے

جد شام نوں لکھا گھر آیا تے بڑا حیران ہویا کہ گرمیت کور روٹیاں پکا رہی تے ماں روٹیاں سیک رہی آ

رات نوں لکھے نے گرمیت نال ہس کھیڈ کے گل کرن دی کوشش کیتی پر گرمیت پہلاں وانگ چپ ای رہی –

اوہنے دل چ سوچیا ، کوئی نہیں ماں نال بول پئی آ میرے نال وی بول پئو

مینوں ہور کیہہ چاہیدا – ایدی سوہنی نار نال میری جیون سانجھ آ – میرا پت جمن والی آ – جے ماں رشتہ لبھن جاندی تاں چاچی ورگی چک لیاونی سی – چاچے دا رشتہ ماں نے کروایا سی

دن لنگھدے گئے – تے گرمیت دی قسمت چنگی کے اوہنے منڈا جمیا – سارے گھر والے اینے خوش – لکھا اکو اک بھرا سی ماں نوں بہت تاہنگ سی ایہدا ساتھ ہو جوے– لکھے دیاں بھیناں آئیاں – گھر وچ اینی رونق ہو گئی – ہر کوئی گرمیت نوں ودھائیاں دے ریہا سی – لکھے دیاں بھیناں کیہندیاں – لکھے ویاں دے شگن تاں نہیں کرن دتے – او کسر آپاں ہن پوری کر لیندے آں – گھر دے بوہے تے شریہنہ بنھے ہوئے سی – ہر آوہندا جاندا ودھائیاں دے کے جاندا – نچن گاون تے کھان پان دا انتظام کیتا گیا – ویاہ دیاں ساریاں کمیاں کاکا جمن تے پوری کیتیاں گئیاں

گرمیت نوں لگیا کہ ہن ایہی اوہدا سچ ہے – او کاکے نوں دیکھدی تے اوہدا لکھے واسطے غصہ تھوڑا گھٹ جاندا – پر فیر جدوں اوہنوں اپنے ماں پے تے بھین بھرا یاد آوندے اوہدا دل کردا سارے گھر والیا نوں زہر دے کے آپ پاکستان بھج جاواں – فی سوچد میوں اوتھے ہن کون قبولو گا جھوٹھی نوں – تے میرے منڈے نوں تا اصلوں کوئی نہیں قبولو گا – ایہہ سوچ کے فیر او مٹی دی ڈھیری وانگ ڈھے جاندی تے لیکھیاں دا لکھیا سوچ کے بہہ جاندی – پر اوہدیاں اکھاں دی تاں جداں ہنجواں نال ای ویاہیاں گئیاں سن- بھانڈے دھوندیاں، ویہڑا سنبھردیاں روٹی ہانڈی کردیاں گوہا کوڑا کردیاں مطلب گھر دے سارے ای کم کردیاں ااوہنوں اپنی ماں دی شکل نہ بھلدی تے اکھاں چوں ہنجو ایداں ای وگدے رہندے جدا ساہاں چلدیاں –

بھکھ لگے تے روٹی کھانی پیندی – نیند سولی تے وی آ جاندی آ- اگے نالوں پچھا بھلا ہندا، ایتھوں نٹھی تے خورے اگے کیہہ ہوو – جناں دے جمے آ اوہی جھالو آ – ایداں دیاں سوچاں سوچی بانو وقت نوں دھکا لئی گئی – سال لنگھدے گئے – دو سال پچھوں اک کڑی ہو گئی – اوس توں بعد اک ہور منڈا ہویا – ہولی بانو اپنے گھر وچ تے اپنے جواکاں راضی جیہی ہو گئی

 –" باقی رونے تا عمراں دے آ پر بچے دل لا رکھدے آ"

ایہہ گل کہہ کے بانو نوں بہت سکون جیہا ملدا

اینے چ پاکستان تے بھارت دیاں سرکاراں دے فیصلہ کیتا کہ جیہڑیاں کڑیاں ونڈ ویلے اپنے گھر والے توں وچھڑ گئیاں سی انہاں نوں لبھیا جاوے تے خاندان نال ملایا جاوے- جے پاکستان چ کسے ہندو جاں سکھ کڑی دی دس پیندی تے اوہدے خاندان والیاں نوں دسیا جاندا تے او آ کے لے جاندے – ایداں ای جے بھارے وچ کسے مسلمان کڑی دا پتہ لگدا تے اوہنوں پاکستان لے کے آ جاندے –

پورے پنڈ نوں پتہ سی کہ گرمیت کور سکھ نہیں بلکہ مسلمان آ تے ونڈ ویلے لکھے چک کے لے کے آیا سی – او کیہڑے پنڈ دی آ تے کنہاں دی آ ایہہ وی سب نو پتہ سی – تے ایہہ ساریاں خبراں لکھے دے سابقہ متر جیتے نے پورے پنڈ نوں دتیاں سی – اوہدے خیال چ لکھے نے اوہدے نل دھرو کیتا سی تے اک زنانی پچھے عمراں دی یاری تے لت مار دتی سی

جیتا بانو دے پنڈ گیا تے اوتھے دے لمبڑدا نوں ساری کتھا سنا آ یا – سببی اوس دن بانو دے خاندان دا کوئی بندا اوس پنڈ آیا ہویا سی – اودوں اے وی سی کہ جیہدے کول جنی زمین انڈیا چ سی پاکستان چ اونی ای ملدی سی – او اپنے پنڈ والے گھر دا ریکارڈ لین آیا سی تے لمبڑدا دے کول ای بیٹھا سی – جیتے جان توں بعد لمبڑدار نے ساری گلھ اوہنوں سنا دتی – اوہنے دسیاں کہ ایس پنڈ چو اک ای کڑی اغوا ہوئی سی تے او بانو ای سی – میں جا کے ایہدے ماں پے نال گل کرداں

 

 

اوہنے واپس جا کے بانو دے ماں پے نوں ساری گل دسی جیہڑے رو رو کے کملے ہوئے جاندے سی –

پہلاں تاں او دوہیں بہت خش ہوئے کہ انہاں دی دھی دی دس تاں پئی – پر نال ای اداس ہو گئے کہ او تناں نیانیاں دی ماں آ ہن – او کداں آو گی

خیر او بندا تاں اٹھ کے چلا گیا – تے بانو دے ماں پیو چپ کر کے اک دوجے نوں گھورن لگ پئے –

بانو دا پے: بھلیے لوکے کیہہ کیہندی آں

 

بانو دی ماں : دھی وسری تے موئی اک برابر – او جداں کداں اوتھے وس گئی آ – وسی رہن دئیے – جا کے مل آیا کراں گے جے سکے – باقی اپنے کیہڑا ایتھے کِل گڈے آ  ایہہ دنیا چل چی دا میلہ آ

بانو دا پے چپ سی  - اوہدے اند خون کھولدا سی – کدے اوہ سوچدا کہ او جاوے تے بانو نوں اغوا کرن والیاں نوں بھن کے آ جوے – کدے او بے وس جیہا ہو جاندا – فیر ایہہ وی سوچدا کہ میری شرماں لجاں والی دھی کداں ساڈے نال اکھ ملاو گی – اوہندے اند اکو ٹائم دے مینہ وی پے ریہا ہندا، جھکڑ وی چل رہے ہندے تے ہاڑھ دی دھپ وی پے رہی ہندی –  اوہنوں اصلوں ای چپ لگ گئی سی –