امڑی جیہا سنگنا بوٹا

امڑی جیہا سنگنا بوٹا
نت نہیں سر تے رہنا
دھپ نوں جرن دی پا لَے عادت
اوڑک دھپ نوں سہنا

بھکھ ہے غریباں نال

مینوں روندے امیراں دسّیا

سکھ ہے نصیباں نال

دکھ سکھ رب دیاں ونڈاں

بھکھ ہے غریباں نال

رانجھے

دیس پنجاب دے دل وچ یعنی

شہر لہور دی ادبی بیٹھک 

دے وچ بیٹھے شاعر واعر

ماں بولی پنجابی چھڈ کے

ٰغالب میر دیاں گلاں کردے

داغ فراق دے پچھے لگدے

زلفاں زلفاں کھیلدے نیں

تے سوچداں واں

اج وی رانجھے ونجھلی جوگے

!اج وی کھیڑے ڈاہڈے نیں

وے سائیاں

پَے گئے نھیر تے کال وے سائیاں

لہو دے دیوے بال وے سائیاں

بیٹھے سُتّے شوق نئیں پگدے

پائونی پاو دھمال  وے سائیاں

رانجھے ونجلی جوگے رہ گے

چل مرزے دی چال وے سائیاں

سرکاراں نوں اُچی سُن دا

حق منگ گڑھکے نال وے سائیاں

منہ سر کالک مل کے بہہ گے

کیہ پچھدے او حال  وے سائیاں

  اپنے مُڈھ تے جڑ توں ٹُٹّے

دیس پنجاب دے بال وے سائیاں

پنجاب دےآں بچےآں لئِ

ماں بولی دی ویل
 ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਵੇਲ

جیہنوں ماں دا نِگھ نہ ملیا
ਜਿਹਨੂੰ ਮਾਂ ਦਾ ਨਿਘ ਨਾ ਮਿਲਿਆ

اوہنے جگ توں کیہہ کھٹیا
 ਓਹਨੇ ਜੱਗ ਤੋਂ ਕੀਹ ਖੱਟਿਆ

پنجاب دے بالاں نوں پنجابی توں محروم نہ کرو
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਮਹਿਰੂਮ ਨਾ ਕਰੋ

بچےآں ورگاں جیون میرا

روز رات نوں سون توں پہلاں
اکھ وچ سُپنے رکھداں واں
روز سویرے اٹھدے سار ای
سُپنیاں پچھے بھجداں واں
بچےآں ورگاں جیون میرا

ماں بولی مینوں عزت بخشی

میں بیگانی بولی اندر
ہکلاوندا سی پھردا
در در تے جا سجدے کردا
شرماوندا سی پھردا
ماں بولی مینوں عزت بخشی
نام پتہ سمجھایا
انگل پھڑ کے گھر نوں لَے گئی
 اپنیاں نال ملایا

ਮੈਂ ਬੇਗਾਨੀ ਬੋਲੀ ਅੰਦਰ
ਹਕਲਾਉਂਦਾ ਸੀ ਫਿਰਦਾ
ਦਰ ਦਰ ਤੇ ਜਾ ਸਿਜਦੇ ਕਰਦਾ
 ਸ਼ਰਮਾਉਂਦਾ ਸੀ ਫਿਰਦਾ
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਮੈਨੂੰ ਇੱਜ਼ਤ ਬਖ਼ਸ਼ੀ
ਨਾਮ ਪਤਾ ਸਮਝਾਇਆ
ਉਂਗਲ ਫੜ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਲੈ ਗਈ
ਆਪਣੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਮਿਲਾਇਆ

ماں بولی مینوں عزت بخشی

میں بیگانی بولی اندر
ہکلاوندا سی پھردا
در در تے جا سجدے کردا
شرماوندا سی پھردا
ماں بولی مینوں عزت بخشی
نام پتہ سمجھایا
انگل پھڑ کے گھر نوں لَے گئی
 اپنیاں نال ملایا

ਮੈਂ ਬੇਗਾਨੀ ਬੋਲੀ ਅੰਦਰ
ਹਕਲਾਉਂਦਾ ਸੀ ਫਿਰਦਾ
ਦਰ ਦਰ ਤੇ ਜਾ ਸਿਜਦੇ ਕਰਦਾ
 ਸ਼ਰਮਾਉਂਦਾ ਸੀ ਫਿਰਦਾ
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਮੈਨੂੰ ਇੱਜ਼ਤ ਬਖ਼ਸ਼ੀ
ਨਾਮ ਪਤਾ ਸਮਝਾਇਆ
ਉਂਗਲ ਫੜ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਲੈ ਗਈ
ਆਪਣੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਮਿਲਾਇਆ

جدوں پنجابی دا کوئی لفظ مردا

جداں کسے دا بہن بھرا مردا
ماں پیو مردا
نال  دا گوانڈی
جاں کام کار دا سنگی مردا
جاں کوئی یار ویلی مردا
ایداایں تکلیف ہندی آ جدوں
پنجابی دا کوئی لفظ مردا
تے جد
کوئی مریا ہویا لفظ چییتے آوندا
تے اوہدے نال بیتایا ہویا بچپن
پنڈ دیاں گلیاں
بابیاں دیاں گلاں
چیتے آ آ کے
رون حق کر دیندیاں

یہ جو ماں کی محبت ہے

مٹھاس آتی ہے جب پھل میں
شجر سے ٹوٹ جاتا ہے
اذیت ناک ہے لیکن
یہی قانون فطرت ہے
اسے دوجے کسی رشتے میں ڈھونڈو گے تو رو دو گے
یہ جو ماں کی محبت ہے ، فْقظ ماں کی محبت ہے

اے پاکستاں کنہاں دا آ

اے پاکستاں کنہاں دا آ
جیہڑے ایہدے اندر وسدے آ
جاں
انہاں دا جیہڑے باہر بیٹھے آ
ستراں سالاں چ اک گل تاں صاف ہوئی
پاکستان پاکستانیاں دا نئیں
تے فیر ایہہ کنہاں دا آ
ہیٹ آلیاں
جنہاں اگے آپاں ہر سال
ٹھوٹھا کردے آں
سر تے بنّا رکھن والیاں دا؟
جیہڑ سال شماہی
شکار کھیڈن آوندے آ
جاں یو پی آلیاں دا
جنہاں دی بولی آپاں دوائی وانگوں
اپنے بچیاں نوں پلا رہے آں
ایہہ پاکستاں کنہاں دا؟

ماں بولی پنجابی دا بین

 جیہدے راہیں
سوچ پُنگری
لفظ اگّے سی
جیہدی انگل
پھڑ کے بچپن
پار ننگھے سی
باتاں پیہ دیاں
ماں دی لوری
چوری ورگی سی
دادی بولے
بول مٹھے
مصری گھلدی سی
"
آکھدی سی
پاکھدی سی
سائیں
بٹیریا وے
راجے کھیتاں
ول کدے ناں
جائیں بٹیریا وے
راجے کھیتاں وچ شکاری
جال رکھے نیں
ٹاہلی بیٹھے
بچے تیریاں
راہاں تکدے نیں
توں نہ منیا
توں نہ ٹلیا
چھڈ کے ٹر گیوں
وے
راجے کھیتاں
دے شکاریاں
ہتھے چڑھ گیوں
وے
ٹاہلی بیٹھے
بھکھے بچے
راہاں تکدے نیں
میہنہ پوے تاں
بھجدے نیں
راتیں ڈردے نیں
"
اکھاں موہرے
لفظ میرے
مردے جاندے نیں
بچ گئے جو
سہکدے نیں
ڈردے جاندے نیں
بلھے وارث دے مجاور
جان والے نیں
اردو ہندی والے نادر
آن والے نیں

آسے پاسے ویہنا نئیں
پنجاب کسے نوں دینا نئیں

مٹھی چ ریت بھر کے ہوا وچ اڑا دیو

اجڑے ہوئے مزار دے دیوے تے بیٹھے ہاں

برہوں دے کھادے پیار دے دیوے بیٹھے ہاں

مٹھی چ ریت بھر کے ہوا وچ اڑا دیو

اوقات ساڈی کیہہ اے جگ نوں دکھا دیو

پیند

کیوں ساڈے ٹہن تے کھڑدا

کنسلا پھُل کھٹی دا

ایہہ سانوں پیند کس کیتی

اسیں جیندے وی مردے ہاں

میتھوں بھل ہوئی پنجابیے

میتھوں بھل ہوئی پنجابیے

میں سارا جوبنا

تیری سوتن کول ہنڈا کے

جد داڑھی بگی ہوئی

تیرے چرناں چ آ ڈِگیا

مینوں معاف کرنا

سو میں مرن تُر پیا

مرے پچھے

نکی جیہی فوج سی

پنڈاں دی

ان پڑھاں تے ماڑیاں دی

تے میرے اگے

بہت وڈا لشکر

 پڑھیاں لکھیا دا

تگڑیاں دا

شہراں دا

میرے کول دو ای رستے سی

جاں

  نکی جہی ولوں لڑاں تے لڑدے لڑدے مرجاں

جاں

تگڑیاں دے نال مل کے

اپنے ای گھر بار اپنے ہی لوکاں نوں فتح کر لاں

سو میں لڑن تُر پیا

سو میں ہرن تُر پیا

سو میں مرن تُر پیا

میں بس قرضے نوں لاوہنا ہے

میں جن راہاں دا پاندی ہاں

نہ اوتھے پیڈ ہے کس دی

نہ کوئی دیپ جلدا ہے 

نہ چن تارے کدے وڑھدے

نہ سورج چڑھدا لہندا ہے

میں کلم کلا تردا ہاں

نہ کھڑدا ہاں نہ مڑدا ہاں

نہ مینوں لوچ جتن دی

نہ اچّن دی نہ پگّن دی

کہ ایہہ قرضہ ہے کوئی

کئی صدیاں توں چلدا آ ریہا

میرے بزرگاں دے سراں اتّے

میں اس قرضے نوں لاوہنا ہے

تے اگلی پیڑی دے معصوم بالاں نوں

غلامی والی لعنت توں بچاونا ہے

میں اس قرضے نوں لاوہنا ہے

میں بس قرضے نوں لاوہنا ہے

ساریاں دی زندگی اک جیہی نئیں ہندی

ساریاں دی زندگی اک جیہی نئیں ہندی

کئی جھیلاں ورگے ہندے آ

چپ شاہ

شانتی سکون

جے کسے نے ٹھیمب یا ٹھیکری ماری

تھوڑی دیر لہراں تردیاں

مڑ کے فیر

اوہی شانتی 

 اوہی خاموشی چھا جاندی آ

کئی دریاواں ورگے ہندے آ

ساری عمر اپنے اپنے سمندر نوں ٹولدے

زمین تے متھا رگڑدے رہندے آ

تے کئی جھرنیاں ورگے

ٹپدے نچدے گاوندے

پتھراں نال نبھاوندے رہندے آ

تے کئی 

کئی لاوے جیہے ہندے آ

ساری حیاتی پکدے رہندے آ

تے اخیر تے

پھٹ جاندے آ

اسیں اپنی ماں بولی نوں

اسیں اپنی ماں بولی نوں

سُٹ آئے آں 

کسے ڈونگے کھو وِچ

یوسف دے بھراواں وانگ

---

بہت اوکھا ہے ایہدے وارثاں دا

اس تک اُپڑنا

ہاں شاید

 کوئی سوگوداگر

کتیوں ننگدا وڑھدا آئے

کڈھ کے لَے جائے

تے مصر دے بازاراں وچ کوَڈیاں دے بھا بیچ دوے

اسیں اپنی ماں بولی نوں

سُٹ آئے آں 

کسے ڈونگے کھو وِچ

جین لئی

اوہ بہت راضی سی

کہ اوہدی گھر والی

میکے تُر گئی سی

پر جد او دفتروں پرتیا

تے سُنّے گھر دے بند کوٹھے دا

بوہا کھولیا

اندروں مرے چوہے ورگی بو آ رہی سی

جین لئی سبھے

رشتیاں دی لوڑ ہندی آ

بولیاں

تینوں جھلدے نہ تیرے گھر دے

ہور کیہڑا جھلوُّ جھلیے

جد ماں بولی وچ بولاں
 ਜਦ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਬੋਲਾਂ

مِتراں نوں اُچی سُن دا

ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚੀ ਸੁਣਦਾ

میں ماں بولی ہاں جیہدا
 ਮੈਂ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਹਾਂ ਜਿਹਦਾ

پُتراں نے گل گھُٹیا

ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਗੱਲ ਘੁੱਟਿਆ

گھوڑیاں والا دور نہیں ریہا - لہور دی بولی

گھوڑیاں والا دور نہیں ریہا
 ਘੋੜਿਆਂ ਵਾਲਾ ਦੌਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ

ناں ہی توپاں ٹینکاں آلا
ਨਾਂ ਹੀ ਤੋਪਾਂ ਟੈਂਕਾਂ ਆਲ਼ਾ
 

ہیروشیما ناگا ساکی، ایٹم بم تے ہٹلر وٹلر
ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਨਾਗਾਸਾਕੀ, ਐਟਮ ਬਮ ਤੇ ਹਿਟਲਰ ਵਿਟਲਰ

پچھلی صدی دیاں گلّاں نیں
ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੇਂ
اُنج تے
 ਉਂਜ ਤੇ
-----------

اج وی تگڑا ماڑے اُتّے
ਅੱਜ ਵੀ ਤਗੜਾ ਮਾੜੇ ਉੱਤੇ

زور آزمائی کردا اے
ਜ਼ੋਰ ਆਜ਼ਮਾਈ ਕਰਦਾ ਏ

رسم غلامی والی سگّوں
ਰਸਮ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਵਾਲੀ ਸਗੋਂ

پہلے توں وی ودھ گئی اے
ਪਹਿਲੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਗਈ ਏ

پر طریقے بدل گئے نیں
ਪਰ ਤਰੀਕੇ ਬਦਲ ਗਏ ਨੇਂ

اج دے مالک
ਅੱਜ ਦੇ ਮਾਲਿਕ

لوہے دی زنجیر نئیں پاوندے
ਲੋਹੇ ਦੀ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਨਈਂ ਪਾਉਂਦੇ

ناں ہی جنگ دی کھیچل کردے
ਨਾਂ ਹੀ ਜੰਗ ਦੀ ਖੇਚਲ਼ ਕਰਦੇ

بلکہ اوہ تاں
 ਬਲਕਿ ਉਹ ਤਾਂ

ست سمندر پار توں پیٹھے
ਸੱਤ ਸਮੁੰਦਰ ਪਾਰ ਤੋਂ ਪੇਠੇ

ٹیکنالوجی دے گھوڑیاں راہیں
 ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਘੋੜਿਆਂ ਰਾਹੀਂ

سوچاں کیلی جاندے نیں
ਸੋਚਾਂ ਕੇਲੀ ਜਾਂਦੇ ਨੇਂ

سانوں ساڈے گھر دے وچ ہی
 ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੇ ਵਿਚ ਹੀ

قیدی کیتی جاندے نیں
ਕੈਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੇ ਨੇਂ
 

ایداں جدّاں
ਏਦਾਂ ਜਿੱਦਾਂ

یو پی بیٹھے حملہ آور
ਯੂ ਪੀ ਬੈਠੇ ਹਮਲਾ ਆਵਰ

لہور دی بولی کھوہ لیندے نیں

ਲਹੌਰ ਦੀ ਬੋਲੀ ਖੋਹ ਲੈਂਦੇ ਨੇਂ

ਵਾਹ ਓਏ ਧਰਮਾਂ ਵਾਲਿਆ

ਵਾਹ ਓਏ ਧਰਮਾਂ ਵਾਲਿਆ
ਤੈਨੂ ਰਬ ਦਿਯਾਂ ਰੱਖਾਂ
ਕਦੇ ਵਾਹੇ ਗੁਰੁ ਵਹੇ ਗੁਗੁ ਬੋਲ ਕੇ ਕਰਪਾਣ ਚਲਾਵੇਂ
ਕਦੇ ਯਾ ਅਲੀ ਯਾ ਅਲੀ ਕੈਹ ਕਿ ਤੂਂ ਅੱਗਾਂ ਲਾਂਵੇਂ
ਭੈਣਾਂ ਦਿਯਾਂ ਇੱਜ਼ਤਾਂ ਲੁੱਤਿਆਂ ਤੈਨੁ ਸੋ ਸੋ ਖੱਲੇ
ਨੁ ਦੋਜ਼ਖ ਕਰ ਕਿ ਕੇਹਰ਼ਇ ਜਨਤ ਲਭੇ?
ਤੈਂ ਕੇਹਰ਼ਏ ਹਸ਼ਅਰ ਕਮਾਏ ਹੁਨ ਕੀਹ ਕੀਹ ਦਸਾਂ

آزادی نوں لبھن والے اج وی لبھدے پھردے نیں

سنتالی دی ونڈ نے سانوں

ونڈیا کد سی

وڈھیا سی

سجّے کن توں کھبے کن نوں

سجّی اکھ توں کھبی اکھ نوں

سجی بانہہ توں کھبی بانہہ نوں

سجی لت توں کھبی لت نوں

وکھرا وکھرا کیتا سی

آزادی نوں لبھن والے 

اج وی لبھدے پھردے نیں

میں پنجابی ماں دا جایا

دیس پنجاب دے دِل وِچ یعنی

شہر لہور چ بیٹھا واں

تے دلّی تخت دا قیدی آں

میرے بچے جد اسکولوں آوندے نیں

رو رو ایہو دسدے نیں

اج وی میڈم ماریا سانوں

اج وی بچّے ہسدے سی تے

پینڈو پینڈو کہندے سی

بابا ایہہ پنجابی بولی 

ساتھوں ہور نئیں بولی جاندی

میں پنجابی ماں دا جایا

دیس پنجاب دے دِل وِچ یعنی

شہر لہور چ بیٹھا واں

تے دلّی تخت دا قیدی آں

میرے گھر دی کیبل اُتّے

جِنّے ٹی طی چینل نیں

دلّی دی بولی بولدے نیں

میرے شہر لہور دے اندر

جنّے مکتب کالج  نیں

دلّی دی بولی بولدے نیں

جنے دفتر تھانے نیں

دلّی دی بولی بولدے نیں

دلّیے  بھاگاں والیے

اس دھرتی تے

صدیاں صدیاں راج سی تیرا

اج وی راج ای تیرا

کندھاں کر کے

کجھ نئیں کھٹیا

ونڈاں کر کے کجھ نئیں کھٹیا

سنتالی دی ونڈ نے سانوں
ونڈیا کد سی
وڈھیا سی

آزادی نوں لبھن والے 

اج وی لبھدے پھردے نیں

ہسپتال نوں بھج پیندے نیں

پھل فروٹ دی ریڑھی کولوں
بال غریب دا لنگھیا جد تے
سوچ لگّا
پروں پرار جئے
 لمبڑدار دی ماں مری سی
تے کل خوانی اندر مینوں
سیب دی پھاڑی لبھی سی
خورے کدوں؟
لمبڑدار پیو مرُو گا
تھوڑی جئی جے
کھنگ وی چھِڑ پئے
ہسپتال نوں بھج پیندے نیں

bābulā tērē vēhṛē

bābulā tērē vēhṛē
jammaṇ dhiāñ jē kadē
jamdiāñ mār davīñ
aivēñ kahnūñ hīṇāñ hōñvēñ
lōkāñ vich nīvān hōñvēñ
dhīāñ dā nā bāp banīñ
dhīāñ dāg pagṛī da
dhīāñ dukh amṛi da
dhīāñ wāḷa dukh nā jarīn
dhīāñ dā nā bāp banīñ
bābulā tērē vēhṛē
jammaṇ dhiāñ jē kadē
jamdiāñ mār davīñ

Dēs pañjāb dē aslī wāris

Dēs pañjāb dē aslī wāris 
mittī vic rulde vēkhdāñ vāñ
tē sōcdāñ vāñ
bhēḍāñ dā ijjaḍ mil kē vī
kallē shēr nūñ dak naīñ sakda
līssā jīṇ da haq naīñ rakhdā

دیس پنجاب دے اصلی وارث
ਦੇਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਸਲੀ ਵਾਰਿਸ
مٹی وچ رلدے ویکھدا واں
ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਰੁਲਦੇ ਵੇਖਦਾ ਵਾਂ
تے سوچداں واں
ਤੇ ਸੋਚਦਾਂ ਵਾਂ
بھیڈاں دا اِجّڑ مل کے وی 
ਭੇਡਾਂ ਦਾ ਇੱਜੜ ਮਿਲ ਕੇ ਵੀ 
کلّے شیر نوں ڈک نئیں سکدا
ਕੱਲੇ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਡੱਕ ਨਈਂ ਸਕਦਾ
لِسّا جین دا حق نئیں رکھدا
ਲਿੱਸਾ ਜੀਣ ਦਾ ਹੱਕ ਨਈਂ ਰੱਖਦਾ

"وقت ایک سا نہیں رہتا"

"وقت ایک سا نہیں رہتا"

یہ ایسا پانج لفظی فقرہ ہے جو بیک وقت خوش کو اداس اور اداس کو خوش کر جاتا ہے

ایک دور تھا جب شاہ جہاں ہندوستاں پہ حکومت کرتا تھا، مسجد وزیر خان لاہور میں ہر شام قصہ گو جب قصہ سناتا تو دور  - دور دراز سے آتے تجارتی قافلے ان پنجابی قصوں کو سننے کے لیے بطورِ خاص قیام کرتے تھے،  اس دور کے ہاتھ سے لکھے ہوئے بیل بوٹوں سے مزین قصے اب بھی لاہور میوزیم میں پڑیں ہیں اور دنیا انہیں لاہور  مینسکرپٹ کے نام سے جانتی ہے

یہ وہ دور تھا جب دلی سے پشاور اور جنوبی پنجاب سے لے کر کشمیر تک پنجابی ہی وسیلہ اظہار تھی درباری زبان فارسی تھی لیکن وہ صرف دربار تک ہی محدود تھی۔ مغلوں کے بعد رنجیت سنگھ کے دور میں بھی درباری زبان فارسی رہی لیکن عام بول چال صرف پنجابی میں ہی ہوتی تھی

اور پھر  ۱۸۴۹ آیا، وقت نے کروٹ بدلی اور پنجاب فرنگیوں کے زیرِ تسلط آ گیا، اس سے پہلے چونکہ دلی پر انگریز کافی

عرصہ حکومت کر چکے تھے، اس لیے ان کے درباریوں میں اکژیت ہندوستانی (اردو ہندی) بولنے والوں کی تھی 

پنجاب کا نظم و نسق انہی درباریوں کے سپرد کرنا تھا - اس وقت پنجاب میں کہیں بھی ہندوستانی زبان بولی اور سمجھی نہیں جاتی تھی- لہذا یہ بہت بڑا مسئلہ تھا - 

 لیکن اس سے بھی بڑا مسئلہ پنجابی قوم کا تھا - جس کے بارے میں   چارلس نیپئیر نے ۱۸۴۹ میں  کہا تھا

"Punjab has been occupied but not yet conquered, the Punjabi and his language has yet to be conquered"

لہذا پنجاب کو صحیح معنوں میں  فتح کرنے کا مطلب پنجابیوں سے ان کی زبان چھیننا تھا اور انہیں اپنی زبان سے متنفر کرنا تھا

آج بھی آپ کو لاہور میوزیم میں وہ پوسٹر مل جائیگا جس پر لکھا ہوا ہے

"Two annas for a sword but six annas for a punjabi quada."

اٹھارہ سو ستاون کی جنگِ آزادی کے بعد انگریزوں کو پنجاب سے بھی خطرہ محسوس ہوا توں انہوں نے پنجابی قاعدوں کو جلانا شروع کر دیا 

 - جو بھی اپنے گھر سے پنجابی قاعدہ لاتا اسے چھ آنے انعام ملتا

اپنجاب بھر کے تعلیمی اداروں سے پنجابی کو ختم کر کے ہندوستانی زبان اور گنگا جمنی تہذیب کو متعارف کروایا گیا - 

اورڈھیر سو سال ہوگئے،  یہ رسم اب تک جاری ہے

موجودہ  پنجابی کا پہلا شاعر بابا فرید کو مانا جاتا ہے جو کہ گیارھویں صدی عیسوی کی بات ہے - تو پنجابی زبان میں تقریبا  ہزار سال کا ادبی ورثہ ہے - یہ سچے اور نایاب موتی   نسل در نسل اور سینہ بہ سینہ ہم تک پہنچے ہیں - اور تاریخ گواہ ہے دنیا میں وہی قوم باقی ہے جس کی زبان باقی ہے

آج پنجابی زبان پر کڑا وقت ہے لیکن کہتے ہیں

"وقت ایک سا نہیں رہتا"

ونڈیا کد سی؟ !!!وڈھیا سی

سنتالی دی ونڈ نے سانوں

ونڈیا کد سی؟

!!!وڈھیا سی

سجے کن توں

 کھبے کن نوں

سجی اکھ توں 

کھبی اکھ نوں

سجی بانہہ توں

کھبی بانہہ نوں

سجّی لت توں 

کھبی لت نوں

وکھرا وکھرا کیتا سی

آزادی نوں لبھن والے

اج وی لبھدے پھردے نیں

میں پنجابی ماں دا جایا

دیس پنجاب دے دل وچ یعنی

شہر لہور چ بیٹھا واں

تے دلّی تخت دا قیدی  آں

میرے بچے جد اسکولوں آوندے نیں

رو رو ایہو دسدے نیں

آج وے میڈم ماریا سانوں"

نالدے بچے ہسدے سی تے 

پینڈو پینڈو کہندے

باپو ایہہ پنجابی بولی

"ساتھوں ہور نئیں بولی جاندی"

میں پنجابی ماں دا جایا

دیس پنجاب دے دل وچ یعنی

شہر لہور چ بیٹھا واں

تے دلّی تخت دا قیدی  آں

میرے بچے جد اسکولوں آوندے نیں

میرے گھر دی کیبل اتے جنے ٹی وی چینل نیں

دلی دی بولی بولدے نیں

میرے دیس دے اندر جنے 

مکتب مدرسے نیں

دلی دی بولی بولدے نیں 

میرے دیس دے اندر جنے 

دفتر تھانے نیں

دلی دی بولی بولدے نیں

دلّیے بھاگاں ولیے

اس دھرتی تے

صدیاں صدیاں راج سی تیرا

اج وی راج ای تیرا

ونڈاں کر کے کجھ نئیں لبھیا

کندھاں کر کے کجھ نئیں کھٹیا

سنتالی دی ونڈ نے سانوں

ونڈیا کد سی؟

!!!وڈھیا سی

آزادی نوں لبھن والے

اج وی لبھدے پھردے نیں

رُکھ بدن دا سکدا جاوے

رُکھ بدن دا سکدا جاوے، جھڑدے جاون پتے
عمر اے جوبن رُت دی بیرن، کیہڑا عمرنوں ڈکّے
روکدے روکدے ڈُل جاندا ہے، بُک وچ پانی بھریا
کالی ڈین نے کھادا آخر، جو وی سورج چڑھیا

پتراں والے، سہریاں والے

پتراں والے، سہریاں والے

دھیاں والیاں    دے سر کھیہہ

حال اوئے ربّا دیس پنجاب دی

پاسہ ماری دییہ

ڈھڈوں کھوٹے، منہ دے مٹھے

ساڈے جھوٹھے بول

دھیاں نال ورتارا یکھ کے

کھل جاندے سب پول

جیہدے پیراں ہیٹھاں جنّت

بیٹھی ہنج پروے

کیہندے اوتھے کال رزق دا

جتھے ناری روے

لمی چوڑی گل نئیں آوندی

اک نکتہ سمجھان

تکڑی  دے وچ جھول جو پاوے

عادل یا بے ایمان

=================================

ساکھ دھیاں دا لبھدے مر گے

ماپے دکھاں ہارے

لالچ لوبھ تے کالے دھن وچ

صدق صفا نت ہارے

baat jaa'n bujharat bhujjo

میرا نانا ہے جالندھروں
پھگواڑیوں دادا
تے جم پل نویں شہر دی
میرا دادا سوہرا
میں رہندا وچ لہور دے
بجھ دیس ہے کیہڑا؟
--------------------------------------------
--------------------------------------------
اس انڈیا پاکستان نوں تسی رکھو کولے
میں پتر پنج دریاواں دا پنجاب ہے میرا
------------------------------------------
کتے اردو کرے ملاوٹاں کتے ہندی رولے
اسیں پھس گئے وچ ریاستاں اسیں لوگ سے بھولے

بس کر مٹّیے

سِر منہ مٹی، ہتھ وچ مٹی، مٹی پائی پلّے
ویکھ لَے مٹیے تیرے ہو کے، رہ گے کلّم کلّے
جاں
مٹی دے نال پیار ودھا کے آ گے مٹی تھلے

ویکھ لَے مٹیے تیرے ہو کے، آ گئے مٹی تھلے

دھرماں والیاں ونڈیاں تینوں، ملّاں مل کے بہہ گے
تیرے اپنے پتّرے تیرے، ہیٹھاں دب کے رہ گے

بولی تیری بولدے جیہڑے، جھڑکاں تھڈے جردے
تیرے نال وفا جو کردے، بھکّے ننگے مردے

لیہندے پاسیوں ڈاکو آوندا، تے سلطان کہاندا
تیرے واسطے مر گے مک گے، ناں نہ تھیہ اناں دا

تیریاں سسیاں تھل وچ سڑییاں، سوہنیاں ڈب ڈب مرییاں
رو رو ہنبھیاں ہیراں فیر وی، ڈولی کھیڑیاں چڑھیاں

بس کر مٹیے فیصلہ کردے، بجھدا دیپ بجھا دے
جے کر قیدو جتدے رہنے، عشق دی ریت مکا دے

پت دا بستہ

پت دا بستہ اینا بھارا چکّے لک مڑجائے
کھول کے دیکھیا اندر کیہڑے روڑے پتھر پائے

بے مطلب جئے سبق بے گانے پردیسوں منگوائے
ست سمند پار دے قصّے وچ کتاباں پائے

روندے جاندے رٹدے جاندے  لفظ انجان زباں دے
علم دے ناں تے ظلم ای سہندے بچے پاکستاں دے

چھے گھنٹے دی قید مشقت، مجرماں وانگوں کٹدے
اج اسکول نہ گھلو سانوں، روز ای منتاں کردے

جا اسکولے ساڈے بچے کیہی سکھیا سکھدے
اپنی قوم توں نفرت کردے آپنے آپ توں کِھجدے

اسیں پنجابی

اسیں بیگانے قَیدے پڑھ پڑھ
نام بنائی پھِردے
جو کجھ ساڈا اپنا سی او
سب لکائی پھردے
جس ویہڑے توں مار اڈاری
چڑھ چوبارے بیٹھے
اس ویہڑے نوں پرت نہ سکدے
سب کجھ ہارے بیٹھے
بابا لاوے پوتا کھاوے
قول بزرگاں پُگنے
ساڈی پیڑھی پاپ کھلارے
اگلیاں پیڑھیاں چگنے
اپنی اصل تے ہوند گنوا کے
ڈھڈ دی روٹی کھٹی
پھوٹ ہے ایہی بھکھ تے جیہڑی
تن من بیچے ہٹی

---------------------------
ماڑے دا کی دین دھرم تے
 ماڑے دا کی ناں
جتھے دو ویلے دی لبھی
بیٹھا اوسے تھاں

شوق تے پینڈے

من دی لیک الیکدا جاویں
عشق پگاویں مر کے
انج وی تاں سب مر مک جانا
کجھ کھٹ جاویں مر کے

شوق تے پینڈے عمروں لمے
جیندے جی نا مکدے
جان شیہدی کر کے بندیا
قول وفا دے پُگدے

مذہب

امن سکون تے سب دی سیوا
مذہب کل محبت اے
پر جے مذہب نفرت ونڈے
مذہب نئیں سیاست اے

من دی لیک

من دی لیک الیکدا جاواں
لوکاں ول نہ تکاں
قافلے والے کھبے  مڑگے
میں سجے  ول بھجاں
انت سبھاں نے مر مک جانا
من آیا سو کریے
پیڈ کسے دی نپن نالوں
چنگا سُتّے رہیے

جندرا

میں لاہور دیاں گلیاں چ پھردا ریہا

بڑی دیر

مینوں بھال سی

کسی ایسے انکھی جی دی

جیہڑا اندروں باہروں آزاد ہوئے

پر کتھے؟؟

جیہڑا ملیا

اوہدے متھے ایہو لکھیا سی

میں تیجی دنیا دا

اک ذہنی غلام آں

نہ تن تے بانا اپنا

نہ منہ وچ بولی اپنی

نہ عزت تے شہرت دا معیار اپنا

کیوں جے ایہہ سب کجھ

میں بہت ورہے پہلاں

اپنی پنڈ والی حویلی وچ چھڈ آیا سی

تے حویلی نوں جندرا مار آیا سی

Mazloom - An Old poem written in 2008

mere mazloom mere zer-dast apne zalim ko begunagi ki safayee na de. ghair munsuf ko insaf ki duhayee na de. zulm sehnay ko zer rahnay ko , ik yehi qasoor kafi hai, k bai qasoor hai. apney hi khauf k dhokon men majboor hai tu. tere mujram hain yeh latkay huay bazoo teroo gunah gaar hain band hoti huee roti huee yeh aamkhien teri, mujh se taqat k tawazun ki baat na kar, yeh na bol k mukhalif ka muqabla hi nahin, sach tou yeh k haar giya tu haar se pehlay, teri ghairat ko lalkar ka hosla hi nahin, mere mahkoom, mere adna-o-past\ tujh ko qasam, tere masoom bachon ki, jin-ho ne ne tere ghar mein abi aankh nahin kholi --tere aanay wale massom bachon ki kasam aur jin ka asasa hain gulami ki zanjeeren teir bay basi k aansoo qismat ki lakeerain teri, ristay huayay khoon k katray,, aur cheekhain teri, mere kamzor, mere khauf prast quwwate-e-baazoo pe ik baar bharosa tou kar, tasleem-o-raza ki zubaan se kabhi shikwa tou kar, muqabal ko ik baar ghussay se ghoor hi lai, tu buzdil hai mager shayed teri nasal mein, koyee bahadur ho k tera intiqam jo lai, aankhain khol, dusham ko pehchan tou lai.

مٹّیے

مٹیے
============

مٹیے امب تے بوڑھ سی بیجے
اُگے رنڈ پردھان
پنجاں پانیاں وچ پلیتی؟
جاں تیرے وچ کان؟
ماساں وچ غدوداں پھٹیاں
لگّیاں ہوند مکان
ددھاں ورگےساڈے مُکھ تے
موہکے کالک لان
رانجھیا بھُلّیا، گھر نوں آ جا
چھڈ ونجلی دی تان
ساڈے درد نوں پگّے جیہڑا
گا کوئی ایسا گان

اردو پنجابی دی سوکن

اردو پنجابی دی سوکن

ਉਰਦੂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸੌਕਣ
ایس لئی اردو سُندا نئیں
 ਇਸ ਲਈ ਉਰਦੂ ਸੁਣਦਾ ਨਈਂ
 نال شریکاں رل جے بہیے
ਨਾਲ਼ ਸ਼ਰੀਕਾਂ ਰਲ਼ ਜੇ ਬਹੀਏ
فیر شریکا پگدا نئں

ਫ਼ਿਰ ਸ਼ਰੀਕਾ ਪੁੱਗਦਾ  ਨਈਂ

بیج اساڈا مٹی دبیو، اسیں تلّیاں تے ناں جمدے

بیج اساڈا مٹی دبیو، اسیں تلّیاں تے ناں جمدے
ساڈے سِر احسان نہ دھریو، ، سانوں بخشے مان نہ پچدے
اسیں آکاس دی بیل دے وانگوں ، منگواں رس ناں چوساں گے
اگاں کے تاں مٹیاندروں، نئیں تاں مٹی ہو جاں گے

سسیے

سسیے پُنوں کھس جاندے نیں
ریت سمے دی ماڑی
لوبھ دے پنچھی اڈ جاندے نیں
ویکھ لے مار کے
سسیے شہر بھنبھوڑ نہ چھڈیں
تھل راہاں وچ پیندے
کیچم شہر دا دسن جیہڑے
وچ سورگاں رہندے
سسیے ماپے وی چھڈ جاندے
جاندی توں مر جانی
فیر وی کملی رڑھ پھڑ جانی
کردی ایں من مانی
سسیے ڈور مقدر والی
کھچدی دھوندی پھردی
عشق پریت بہانہ بندے
گل مرنے تے مُکدی
=========

پنڈ دے واسی

----
جس مٹی دے اندروں اگے،
کھیڈے جیہدے اُتے
اوسے مٹی نوں فر وایا
نٹھ نٹھ کمّیں جتے
اوسے مٹی گھر وسایا
آکے جوبن رُتے
اوسے پنڈ دی مٹی آخر
سِر تے لَے کے سُتے

ڈُبنا جد تک دم سینے وچ،ترنا جد مر جانا

وقت عجب بے انت سمندر، ڈُبنا تے تر جانا
ڈُبنا جد تک دم سینے وچ،ترنا جد مر جانا
==========================
اپنی عقل تے مان نہ کریو، عقلاں دھوکے بازاں
بہتی اُچّی کونج آڑی جوم پھڑ لی سو شہبازاں

مٹی دی عرضوئی

لوکو دسو وِچ نصاباں
ایسا کی ہے لکھیا
جیہڑا پڑھیا رُڑھ پُڑھ جانا
نال شریکاں ملیا
جوں جوں بال جماعتاں پڑھدے
اوں اوں وسردے جاندے
مولی مولی گھل گھل مٹی ہووے
مونگرے نسردے جاندے
پیڑھ مری نوں سمجھے جیہدی
کُکھ سنپولیے جمدی
ککھوں جمی نسل کنسلی
ککھ نوں ہی مڑ ڈنگدی
ملم ٹکور نوں تھاں ناں سُجھے
وجھیاں گجھیاں ماراں
برہوں ماری ناری وانگوں
ڈھڈ تے مُکیاں ماراں
علم تہاڈا جہل توں بھیڑا،
نیریوں کالے سویرے
ان پڑھ رہ گے جیہڑے ایتھے
اوہی پُتر میرے

جیون ویہڑے پیر نہ پایا

عمرہنڈا لی بوہا تک تک
جند سکنے نوں آئی
جیون ویہڑے پیر نہ پایا
گل مکنے نوں آئی

ڈھڈ دے بھٹھ نوں جھوکدے رہندے
دل کملا کس پاسے
سُپنے نیراں دے وچ گھل گے
ہاواں پھُوکے ہاسے

درد مرے دی ریت نہ کوئی

درد مرے دی ریت نہ کوئی
بے سیرت بے عقلا
اندروں اندریں وڈھ ودھ کھاوے
بے صورت بے شکلا
لوکی مایا مایا کردے
سانوں مایا راس نہ آوے
روڑھی ورگی جنت اوہو
جتھے تیری باس نہ آوے
ساڈے سرِ تے بھار ہے سِر دا
کیہڑا ساڈا درد وڈاوے
مٹیوں چلے مٹی منزل
ویکھو مٹی کد بلاوے

اسیں بوٹے پاٹے پانیاں دے

ساڈی جڑ نوں وڈھدے نالے
ਸਾਡੀ ਜੜ ਨੂੰ ਵਢਦੇ ਨਾਲੇ
پیند بیگانی کردے
 ਪੇਂਦ ਬੇਗਾਨੀ ਕਰਦੇ
 ویکھ لے مٹیے  باغ دے مالی
 ਵੇਖ ਲੈ ਮਿੱਟੀਏ    ਬਾਗ਼ ਦੇ ਮਾਲੀ
  کِنج بے ایمانی کردے
  ਕਿੰਜ ਬੇ ਈਮਾਨੀ ਕਰਦੇ
 ساڈی کونبل پت بیگانہ
ਸਾਡੀ ਕੂੰਬਲ  ਪੱਤ ਬੇਗਾਨਾ
جر نئیں ہونا ساتھوں

ساڈے پھل وچ ست بیگانہ
ਸਾਡੇ ਫਲ ਵਿਚ ਸੱਤ ਬੇਗਾਨਾ
جر نئیں ہونا ساتھوں
ਜਰ ਨਈਂ ਹੋਣਾ ਸਾਥੋਂ 
ربّا ساتھوں جر نئیں ہونا
ਰੱਬਾ ਸਾਥੋਂ ਜਰ ਨਈਂ ਹੋਣਾ
سُک جائیے تاں چنگے
ਸੁੱਕ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਚੰਗੇ
نسلوں کنسلے ہون توں پہلاں
ਨਸਲੋਂ ਕਨਸਲੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ
 مُک جائیے تاں چنگے
ਮੁੱਕ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਚੰਗੇ

=====================
اسیں بوٹے پاٹے پانیاں دے
ਅਸੀਂ ਬੂਟੇ ਪਾਟੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ

ماں بولی

موتیاں جیہے بول انملّے، کوڈیاں دے بھا  بیچن
گھر دی بالی چھڈ کے کملے، اگ بیگانی سینکن

تیرا دکھ ہے بے اندازہ، گیت نئیں پُگدے میرے
واہ نی مائے قسمت تیری، تینوں نند دے پُتر تیرے

پنجابی زبان دی اردو نوں بینتی

دُدھیں ناہویں گود کھڈاویں میں دوکھی نہ تیری
پتر میرے موڑ دے مینوں، ایہہ عرضوئی میری

مال پرایا پچدا ناہیں، سچ سیانے کہندے
در در جا کے مل جو مارن، بے گھر بے در  رہندے

اپنے گھر نوں سانبھ نی اڑیے، چھڈ دے خصم پرائے
لوکاں پچھے بھجدے جیہڑے، رہندے نِت تِرہائے

کتھے کالا بھَور کچجا، کتھے پھُل دی سوبھا

نال سجن دے ٹہکدی جاوے، ہسدی جاوے ناری
جیویں پھل گلاب دا بوٹا مہکے وچ کیاری
چنگی ماڑی شکل نئیں ہندی، دل ملنے دا سودا
کتھے کالا بھَور کچجا، کتھے پھُل دی سوبھا

راتیں نیند نہ آنوندیں مینوں

راتیں نیند نہ آنوندیں مینوں
دن وچ سُنے آوندے نے
ربا خیر کماویں ربا
دل وچ خوف جئے آوندے نیں
دھی دے سِر وچ تولہ اگیا
بابل رو رو داڑھی ًبھیں لی
ساکھ اڈیکے بوہا تکے
سال ہی لنگدے آوندے نیں

تسی رہتل وِرثہ بھالدے

سانوں لوڑاں کولہو نُوڑیا
دِتّے اکھیں کھوپے لا
اسیں پوچھاں چُک چُک بھجدے
بھیڑی بھک دے چھینٹے کھا
ساڈا عشق وسے گھر کھیڑیاں
اسیں بیٹھے مل سواہ
ساڈی پگ مٹی وچ رل دی
سانوں فکر نہ ہان نہ لاہ
ساڈے ہتھ لہو نال لبھڑے
ساڈے گھر ہی سوگ پیا
تسی رہتل وِرثہ بھالدے
اسیں آپ ککھاں دے بھا

دکھ تے میں ہن اڈ نئیں ہندے اک دوجے وچ ڈیرا

ساہاں اندر ہوکا ملیا، اکھ وچ ہنج بسیرا
دکھ تے میں ہن اڈ نئیں ہندے اک دوجے وچ ڈیرا

میں پھٹ پھٹ دہی جد بنیا

اے جاگ ہزاراں سال توں ہے لگیا مرے وجود نوں
میں پھٹ پھٹ دہی جد بنیا، کنبھلا عشق درود نوں
دو آبہ مرے وچ بولدا، میں آپ تے سوچن ہار نہیں
سِ سجدہ اوسے دھرت نوں جیہدے باہج مینوں اپکار نہیں

جوگیاں سنگ یارانے لائے

جوگیاں سنگ یارانے لائے
سپ دی جونے آئے
بین بجا کے موہ لیا سانوں
کیلیا جد مستائے
کُڑھدے جائیے ڈنگدے جائیے
برہوں اگ دے تائے
جوگیاں دے لڑ لگّے جیہڑے
جیون مرن ترہائے

جھاڑ دے پلّہ، اٹھ پر دیسی

جس دھرتی وچ سُفنے بیجے
اس دھرتی چوں کنڈے اُگّے
جس امبر دے ترلے پائے
اس امبر نے روڑے سُٹے
دھرتیے دیس نکالا دے دے
جھوٹی واسا کھو لَے ساتھوں
امبرا ! سِر توں لامبے ہو جا
چھت دا جھاکا کھو لَے ساتھوں
جھاڑ دے پلّہ، اٹھ پر دیسی
پھڑ لے کھونڈا چک لَے کھیسی

پینڈے ساڈے عمروں لمّے

پینڈے ساڈے عمروں لمّے
ٹر جائیے جاں بہہ جائیے
جندے ساڈا فیصلہ کردے
مر جائیے جاں رہ جائیے
 ساڈا بوٹا پیند بیگانی
نسلوں کنسل دی جونہنڈانی
مٹیے توں ہی مشورہ دے ہُن
سُک جائیے جاں سہہ جائیے

اک سمندر پانیاں بھریا

اک سمندر پانیاں بھریا - اک سمندر دلدل ہے
انت سمے جد ڈُب مر جانا - جیہا جل ، تیہا تھل ہے

جد تک ساہ ست وچ بدن دے، تد تک کلپن رہندی ہے
پنچھی پنجرہ توڑ کے اڈنا، مک جانی سب ہلچل ہے

سفنے بیجے وِچ مزاراں، مرجاں گے تاں آگّن گے
جندے تھوڑا حوصلہ کرلے، کجھ ساہاں دی کھیچل ہے

دھرماں کیتا کندھاں اولے، منہ شیشیے دا تکیا ناہیں
ڈور جنور وی انج نہ لڑدے، بندہ مورکھ پاگل ہے

اسیں پنجابی

اسیں پنجابی

ملو ملی بدھو بدھی
جھوٹی سِکھیا سیکھدے رہندے
جاندے ہویاں، اکھ کج بیٹھے
اندروں اندریں رِجھدے رہندے
-----------------------
دوڑ جنور دی جون ا ساڈی
بھار بیگانہ کھچدے رہندے
خورے کیس پڑاہ تے جانا
خورے کیہڑے ہِِکدے رہندے
------------------------------

47 دی اک کہانی

اج اک باب جی نال ملنی ہوئی جیہڑے کہ سن ۴۷ وچ چڑھدے پنجاب توں لہندے پنجاب آئے سی -
بابا جی ۴۷ وچ پندرہ سال دے سی- اہہناں دا پنڈ سے
دا ناں لنگیری سی جیہڑا کہ نواں شہر تے پھگٔاڑہ دے گبھے آ
میں انہاں نال کجھ سوال جواب کیتے
سوال: میاں جی تہآڈی سکھاں نال کاہدی لڑائی سی
جواب - ناں پت کوئی لڑائی نئیں سی، اسیں تاں سگوں کٹھے کھیتاں چ کم کردے سے ہر کم کٹھے کردے سے
سوال-
تے فیر جد اجاڑے پئے ادوں اینی مار وڈھ کاہتوں ہوئی
جواب-
 - کوئی سمجھ نئیں آئی ہسدیاں وسدیاں نوں کیہ ہو گیا
پت اوہ چور اچکے سی جیہڑے ہر ویلے بس موقع بھالدے- اوہناں دا کوئی دھرم نئیں ہندا
سوال:
بابا جی تہاڈ اپنا پنڈ سی تسی نہ چھڈ دے
جواب-
ساڈے پنڈ سارے مسلمان ای سی، بس دو گھر سکھاں دے سی
اک جگو سیاں تے اک بے چارہ اوت نپتا سی اوہدا ناں ای بھل گیا
اسیں ایہو سوچیا سی کہ ایتھے ہی رہواں گے پر فیر سرکار دے بندے آئے انہاں آ کے کیہا کہ تہانوں ایہہ پِنڈ چھڈنا پینا
سوال:
؟تہاڈا خانداں خیریں میہریں آ گیا .
جواب
ساڈا خاندان آ گیا سی، ساڈے میاں جی راہ چ وچھڑ گئے سی پر او وی لبھ گئے سی مگروں
پر ساڈے پھپھڑ دا خاندان
(ابابا جی چپ کر گے تے اکھاں گیلیاں ہو گئیاں)
سوال
کیہ ہویا پھپھڑ نوں
جواب:
پھپھڑ دا تبّر وڈھیا گیا
پھھڑ مربّے گیا سی
جد گھر آیا تے دیکھیا - لاشاں نال گھر بھریا ہویا سی
وڈے منڈے دا دھڑ پاتھیاں والی گہوڑی  تے پیا سی تے وڈھے ہوئے گلے توں لہو دا فوارہ نکل  ریہا سی
سِر لبھدے رہے، نئیں لبھیا،
ایہداں ایں کسے دا سِر کسے دا دھڑ لبھیا
سارے جیاں دے مرن دے ثبوت مل   گئے پر وڈھی دھی جیہدا تھوڑے دناں پچھوں ویاہ سی اوہدا نہ سرِ لبھیا نہ دھڑ لبھیا
سوال:
فیر.؟
جواب:
فیر کہہ پُت نہ مرن والیاں نوں روئے نہ کسے نوں دفنایا نہ ہی گڈے جوڑے
جدھر نوں مونہہ ہویا نٹھ پئے
راہ وچ قافلے جاندے سی اسیں وی اک قافلے نال مل گئے
لنگیری (پھگواڑے))
توں تردے ہوئے جالندھر پہنچے اوتھے جا کے ٹیشن تے گڈی پھڑی
جد گڈی لہور رکی تے بابو واج ماری لہور آ گیا اتر جاو
 - اسیں نئیں اترے سانوں ایتھے کون جان دا سی
ساڈا لہندے پنجاب وچ کوئی رشتے دار ای نئیں سی
گڈی تر پئی اگے شیخوپورہ آیا
بابو نے فیر واج ماری ، کئی لوکی شیخوپورہ اتر گئے
اسیں فیر چھت تے بیتھے رہے
گڈی اگے جا کے لائل پور رکی
لائل پور آخری ٹیشن سی
اسیں فیر وی چھت تے ای بیٹھے رہے
فیر گڈی والے بابو نے سانوں کچھ کے تھلے لاہ دتا
اسیں گڈی توں اترے تے لائل پور ٹیشن تے بہہ گئے - تے اوتھے ای کنے دن بیٹے رہے
فیر لنگیری پنڈ دے ہور لوکی آئے تے فیر اسیں اپنا کوئی تھاں ٹکانہ لبھن لگّے


بھوں چھُٹی تے بولی بھُلّی
جوگی جون ہنڈائی
ساڈے لئی تاں پئے اجاڑے
لال ہنیری آئی
آزادی نوں جانن جنہاں
شاہی ونڈ کے کھائی
اسیں تاں پکھی واسا کھٹیا
تھاں تھاں جھگی لائی

گوریاں مسند خالی کیتی ، سانبھ لی یو پی والیاں نے

دھرتی اَوت نپتّی ساڈی، یا کس ڈَین دا پھیرا اے
پنج دریاو سو تاں لاو اپنا پُتّر کیہڑا ہے
دیدے پھُٹ گے وِچ نصاباں، ماں دا جایا لبھیا ای نھیں
پُتّر ماں دے ڈھین کوئی کھا گئی یا فیر ماں نے جمیا ای نھیں؟
ساڈا ویہڑا، ساڈی پریا، پینچ بیگانے دیساں دے
مالک بن مزارع بیٹھے، بھید نیارے لیکھاں دے
ہنساں لئی سی چوگ کھلاری، کھادی کانواں کالیاں نے
گوریاں مسند خالی کیتی ، سانبھ لی اردو والیاں نے

اردو ہندی گنگا جمنی گوریاں چاری سانبھی ہے

اردو ہندی گنگا جمنی  گوریاں پالی  سانبھی اے
ਉਰਦੂ ਹਿੰਦੀ ਗੰਗਾ ਜਿਮਨੀ  ਗੋਰਿਆਂ ਪਾਲ਼ੀ  ਸਾਂਭੀ ਏ
ساڈی قوم پنجابی قومی بولی وی پنجابی اے
ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਪੰਜਾਬੀ ਕੌਮੀ ਬੋਲੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਏ
جیہڑا پڑھدا اپنی مٹی چھڈ پرایا ہو جاندا
ਜਿਹੜਾ ਪੜ੍ਹਦਾ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ ਛੱਡ ਪਰਾਇਆ ਹੋ ਜਾਂਦਾ
ایہدا مطلب  وچ نصاباں کجھ نہ کجھ خرابی اے
ਇਹਦਾ ਮਤਲਬ  ਵਿੱਚ ਨਿਸਾਬਾਂ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਖ਼ਰਾਬੀ ਏ

وچ کراہے بھجن نالوں، بیٹھا سُتّا چنگا

ہم کو تم کو کردا پھردا چبھدا رہندا اردو
پِنڈ پنجابی ماں نوں چھڈ کے بھُلیا پھردا رُلدو

لوکاں دی توں پَیڈ کیوں ننپنداں کیوں بننداں بھک منگا
وچ کراہے بھجن نالوں، بیٹھا سُتّا چنگا

جھوٹا جھوٹ جُثے جیہا انت سمے دفناونا

چاہے جو وی کر لے بندیا، انت بڑھیپا آونا
پنچھی کلا دا اُڈ جانا تے، جُثہ جا دفناونا
 سُچا سچ  کلا برابر جوٹھے نہ نئیں آونا
جھوٹا  جھوٹ جُثے جیہا انت سمے دفناونا

تھاں تھاں جھگی لائی

بھوں چھُٹی تے بولی بھُلّی
جوگی جون ہنڈائی
ساڈے لئی تاں پئے اجاڑے
لال ہنیری آئی
آزادی نوں جانن جنہاں
شاہی ونڈ کے کھائی
اسیں تاں پکھی واسا کھٹیا
تھاں تھاں جھگی لائی
لندن والے تاں اک پاسے
دلّی منہ نوں آئی
اردو ہندی سِر تے بیٹھی
انگلش قینچی پائی
کنّے ای جاپھی ساہی اکلّا
کیہ پالے تک رسائی؟
پیچا ہلے سی وِچ وچالے
ریفری وسل بجائی
چھڈ دے جھلیا مکدی مک گی
چل جر لئیے رسوائی

حال اوئے ربّا یو پی والیاں

میرا مُنڈا جا اسکولیں

ਮੇਰਾ ਮੁੰਡਾ ਜਾ ਅਸਕੋਲੀਂ
 جد پنجابی بولے
ਜਦ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੇ
نال دے بچے ہس پیندے تے
 ਨਾਲ਼ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹੱਸ ਪੈਂਦੇ ਤੇ
ٹیچر ڈانٹے ٹوکے
 ਟੀਚਰ ਡਾਂਟੇ ਟੋਕੇ
جرمانہ وی بھردا جھلّا
ਜੁਰਮਾਨਾ ਵੀ ਭਰਦਾ ਝੱਲਾ
نالے سوری بولے
 ਨਾਲੇ ਸੋਰੀ ਬੋਲੇ
حال اوئے ربّا اردو  والیاں
ਹਾਲ ਓਏ ਰੱਬਾ ਉਰਦੂ ਵਾਲੀਆਂ
کِنج پنجابی رولے
ਕਿੰਜ ਪੰਜਾਬੀ ਰੋਲੇ








بے غیرت ہے جیہڑا کھا کے
نمک حرامی کردا
ساڈے کھوہ دا پانی بھردا
گل بیگانی کردا

بونیاں دے سر چڑھ کے بونے،

اچیاں پچھے جیہڑے بھجدے
رل جاندے وچ تھل
نیویاں دے لڑ لگ کے رہیے
نیویں ٹہنی پھل
وڈا چھوٹا کوئی نئیں بندیا
سب دی اِکّو جد
بونیاں دے سر چڑھ کے بونے،
لما کردے قد

او مرے دیس دیا واسیا

او مرے دیس دیا واسیا
میرے بھولیاپنجابیا

کاہتوں رنگ بیگانے رنگ کے
ہو ڈبّ کھڑبّے جاونا
کاہتوں بول بدیسی بولیاں
توں گھوگھڑ کاں کہلاونا
تیرا سُچا سوہنا رنگ جی
تیری بولی مالا مال
ایسے رنگ نوں گُوڑا کر ییے
ایسے بولی ٹولیے لعل
ایتھے کسے شے دی تھوڑ نہیں
نہ عقل سوجھ دا کال

ویہڑے دے وچ بیری اگ پئی

ویہڑے دے وچ بیری اگ پئی
بابل دی دھی وڈی ہو گئی

ٹھیماں روڑے مارن لوکی
آوندے جاندے کھنگن لوکی

جد کوئی گھبرو ہتھ ملاوے
بابل دا چِت ڈردا جاوے

لوکو پُچھنا دسنا اوکھا
دھی دا ساکھ وی لبھنا اوکھا

بھار امانت وس تو بھارا
بابل راتیں جگ جگ ہارا

ویہڑے دے وچ بیری اگ پئی
بابل دی دھی وڈی ہو گئی

پنجابیاں دے ناں

پنجابیاں دے ناں

کھیتاں وچوں پٹ کے سانوں
گملے اندر لایا
ساڈے تے دس بُور کی آونا
کس کم ساڈا سایہ
اُس مالی دے کرمیں کیڑے
چھاورے جیس اگایا


ساڈی سُچّی کھَل لہائی
جھوٹی قلعی کرائی
گل وچ ٹھوٹھا ڈوری بنھیا
گڑوی ہتھ پھڑائی
منگ منگ کھاندی پوچھ ہلوندی
  جونوں بے جون  لوکا ئی



چھوٹا جیہا سکرپٹ
بیبے:
جونوں بے جون، بُرا حال بونکے دیہاڑے
میرا کملا جیہا پت کتھوں کتے پکوندا آیا
پتر:
اماں اج اکّی فروری آ، ماں بولی دیہاڑ، ، پریس کلب اگّے وکھالہ دے آئیاں
بیبے:
ہائے وے پترا
دیس آزاد ہوئے ستر سال ہو گئے
پر کاہدا آزاد ہویا
ہلے وی ایہداں لگدا جِدّاں پرائے دیس بیٹھے ہوئے
پتر:
پرائے دیس؟ امّاں اوہ کِداں
بیبے:
پتّ اپنے تے پرائے دیس چ اینا کو فرق ہندا کہ اپنے دیس  چ بنداں گھر تے باہر اکّو بولی بولدا
پر بیگانے دیس چ گھر دی سردن ٹپ دے سار ای بولی بدل جاندی آ
جے ایہو چالے رہے تاں پتہ نئیں ملک دا کی بنو
پتر:
اماں بولی دا ملک نا کی تعلق؟
بیبے:
پت ایسے اردو نے بنگالی ساڈے توں دور کیتے سی، تے بنگلی دیس بن گیا
چلو جو رُڑ گیا اوہ تاں رُڑھ گیا
جو بچیا اوہنوں تاں سودھ لوو،
پتہ نئیں کدن انہاں مورکھاں نوں مت آو گی،
جے انہہاں نے پاکسیاتیاں نو قوم بناونا ہے تے اوہناں دی زبان تے ورثے دا وی خیال رکھنا پاو گا
،
اردو وانگوں بلوچی ، پشتو، سندھی تے پنجابی نوں وی قومی زبان بناونا پو گا

واہی، شاہی، اک برابر

واہی، شاہی، اک برابر، بابیاں جو سمجھائیاں
وچ زمیناں شاہاں وانگوں، عمراں جنہاں ہنڈائیاں
پڑھ لکھ کے اسیں نوکر ہو گے،واہ رے علم کمائیاں
جٹاں دے پُت جئیں جئیں کردے، کس کے پینٹاں ٹائیاں

ٹانواں ٹانواں

کوئی نشہ جیہا کر دیو مینوں، درد دلے بھرآیا
ہاسیاں ہوکیاں دا اک سانجھی اٹھ پردیس سدھایا


جنّاں چوگا، لیکھیں لکھیا، چگنا تے اُڈ جانا
ڈھیری مل مل بہہ نہ کُڑیے، سکھ لَے ونڈ کے کھانا
ڈھیری کھلّر پتّر جانیں، جد آوازہ آنا

کدے جدائیاں ونڈن آوے، کدے ملاوے گڈی
آ اسٹیسشن خالی ہووے تے بھر جاوے گڈی
دنیا چل چلا دا میلہ، وِسل بجاوے گڈی

ٹھریا عشق دا سورج لوکو،، ڈھلیاں حسن دوپہراں
کاسہ پھڑ تکالاں آئیاں، جھولی پا دے خیراں

رتھ سمے دا اڈ دا جاوے ہتھ نہ آون مہاراں
ویلا تھوڑا رہ گیا لوکو، کم پئے نے ہزاراں


دھیاں دا دھن اولّا ہے، دھیاں دے ماپے ڈردے نے
 گھرے رکھدے وی مردے نیں، وداع کردے وی مردے نیں
،

سانوں دھرماں والیاں پاڑیا

سانوں دھرماں والیاں پاڑیا، تے کیتا لیر و لیر
ਸਾਨੂੰ ਧਰਮਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਪਾੜਿਆ, ਤੇ ਕੀਤਾ ਲੀਰੋ ਲੀਰ
ساڈی ہِک تے کھچی ظالماں، ساڈے لہو نال سرخ لکیر
 ਸਾਡੀ ਹਿੱਕ ਤੇ ਖਿੱਚੀ ਜ਼ਾਲਮਾਂ, ਸਾਡੇ ਲਹੂ ਨਾਲ਼ ਸੁਰਖ਼ ਲਕੀਰ
اسیں دوہاں پاسے جھاکدے، تے روندے نیر و نیر
 ਅਸੀਂ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸੇ ਝਾਕਦੇ, ਤੇ ਰੋਂਦੇ  ਨੀਰੋ ਨੀਰ
ساڈے رانجھے ونجلی پھوکّ تّی، تے رنگ پور وس گئی ہیر
ਸਾਡੇ ਰਾਂਝੇ ਵੰਝਲੀ ਫੂਕ 'ਤੀ, ਤੇ ਰੰਗ ਪੁਰ ਵੱਸਗੀ ਹੀਰ
 اسیں سورمے پت پنجاب دے، اج ہو گئے ننگ فقیر
 ਅਸੀਂ ਸੂਰਮੇ ਪੁੱਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ, ਅੱਜ ਹੋਗੇ ਨੰਗ ਫ਼ਕੀਰ